۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۶ 3- شکل‌گیری مکتب نوین تبریز
در 1469 م. سلطان حسین بایقرا ، پس از بازگشت پیروزمندانه به زادگاه خود هرات ، به تجدید فرهنگ تیموری همّت گماشت . در زمان سلطان حسین بایقرا آخرین کتاب‌های خطی مصوّر تیموری ساخته شدند که جملگی از نظر هنری در مقام بالایی قرار دارند .
در 1506 م. ، یک سال پس از مرگ سلطان حسین بایقرا ، هرات به دست شیبانی خان ازبک افتاد و بدیع‌الزّمان فرزند سلطان حسین بایقرا ، در حالی که بخشی مهم از خزانۀ کتابخانۀ تیموری را به همراه داشت ، به شاه اسماعیل در تبریز پناه برد . در 1501 م. نیز هنگام فتح تبریز کتاب‌ها و کتابخانه و کتاب سازان یعقوب بیک در اختیار شاه اسمعیل قرار گرفته بودند .
در 1510 م. اسماعیل خراسان و پایتخت فرهنگی آن هرات را به قلمرو صفویه ضمیمه کرد و کتاب‌ها و کتاب سازان را نیز از هرات به کتابخانۀ خود منتقل کرد . به این ترتیب ، شاه اسماعیل میراث فرهنگی دو شهر تبریز و هرات را که به آتن ایران مشهور بود به ارث برد .
گران‌بهاترین بخش ارثیۀ هرات کمال الدّین بهزاد ، معروف به مانی دوم بود که تقریباً در کهنسالی به خدمت شاه اسماعیل درآمد و از شأن و منزلتی ویژه برخوردار شد . گفته شده شاه او را آن‌چنان گرامی می‌داشت که با نصف مملکت عوض نمی‌کرد و هنگام جنگ چالدران او را در محلی امن پنهان کرد . بهزاد پُل ارتباطی بین مکتب تیموری هرات و صفویه تبریز شد و مکتب تبریز را پی‌ریزی کرد .
کمال الدّین بهزاد در اواسط قرن پانزدهم متولد شده ( تاریخ تولد او در هیچ سندی ذکر نشده ) و در دهه‌های آخر قرن پانزدهم میلادی در دربار سلطان حسین بایقرا بوده است . مورّخان زیادی دربارۀ بهزاد نوشته‌اند امّا زندگی و حتّی هنر بهزاد به صورت کامل در هیچ کتابی شرح داده نشده است . زمان انتقال بهزاد از هرات به تبریز هم دقیقاً معلوم نیست . برخی گفته‌ها حاکی است که بهزاد در 1514 م. ، سال وقوع جنگ چالدران ، به تبریز رفته است . در یک سند به تاریخ 1522 م. آمده است که شاه ، بهزاد را به تبریز دعوت کرد و او را به ریاست کتابخانۀ سلطنتی برگزید . با این همه ، تأثیر بهزاد در نقاشی‌های صفویه و تأثیر مکتب تیموری بر مکتب تبریز از جانب او ، کمی بعد از شروع حکومت شاه طهماسب ، کاملاً مشهود است .
بهزاد ویژگی سبک هنری خود را از هرات تا تبریز تقریباً ثابت نگاه داشت . مهم‌ترین شاخصۀ کارهای او در تبریز وجود عمّامۀ صفویان در نقاشی‌های او است . به طور کلی ، در نقاشی‌های ربع اول قرن شانزدهم در تبریز ، سنت‌های نگارگری ترکمن‌ها نیز دیده می‌شود امّا به تدریج اثر هنر بهزاد بیشتر می‌شود و سرانجام در زمان شاه طهماسب شیوۀ مکتب نوین تبریز به شکل نهایی خود آشکار می‌شود . کتاب‌های مصوّری که در ربع اول قرن شانزدهم میلادی در دورۀ شاه اسماعیل تهیه شده‌اند ، در مقایسه با کتاب‌های زمان شاه طهماسب دارای ارزش هنری بالایی نیستند .