تاریخ : ۲۴ خرداد ۱۳۹۶
نقل از کتاب بهارستان دریچه‌ای به قالی ایران
تألیف : غلامعلی ملول
قالی بافی و تکنولوژی
صنایع نساجی روز به روز پیشرفت می‌کنند و با اتخاذ تکنیک‌ها و روش‌های جدید ، هر روز موجبات بالا رفتن کیفیت محصولات خود را سبب می‌شوند . انواع فرش ماشینی هر روز با طرح‌ها و رنگ‌ها و مواد بهتر ، بر توانایی رقابت خود با فرش دست‌باف می‌افزایند . همان گونه که تولید شال و ترمۀ کرمان ، با رواج منسوجات مرغوب و متنوع ماشینی منسوخ شد ، امکان تنگ‌تر شدن میدان رقابت برای فرش دست‌باف هم محتمل است و با کمال تأسف باید گفت ، شاید روزی فرش دست‌باف آخرین رمق‌های خود را نیز از دست بدهد ؛ به ویژه آن که هر روز قالی بافان برای پایین آوردن قیمت تمام شده ، با شدت بیشتری به سری‌بافی و تولید انبوه از یک طرح و رنگ در فرش‌های ریزباف اقدام می‌کنند .
فرش دست‌باف به نحوی روزافزون ویژگی‌های هنری خود را از دست می‌دهد و به تدریج به یک صنعت دستی در حال کپی سازی و تکثیر تبدیل می‌شود . حتی قالیچه‌های بسیار مرغوب و 80 رج اصفهان ، با آن نقشۀ لچک ترنج اسلیمی ، صدها و صدها بار ، با کمترین تغییر و تحول تولید شده‌اند و می‌شوند . تولید انبوه و انباشتگی فرش در انبارها موجب شده است که عده‌ای از تولیدکنندگان ، تولید خود را کاهش دهند . قیمت فرش نیز به امید ایجاد رغبت در خریداران و افزایش تقاضا ، با توجه به میزان تورم ، افزایش چندانی نداشته است . هیچ یک از این تحولات به نفع بافندگان و گره‌بافان نیست ، و اگر بخشی از دست اندرکاران فرش به بخش‌های صنعتی یا خدماتی دیگر جذب نشوند ، سالیان دراز مجبوریم پایین بودن دستمزدها و قیمت فرش را تحمل کنیم .
خوشبختانه ، در شرایط موجود ، عده‌ای از تولیدکنندگان هوشمند به تولید فرش‌هایی درشت باف (25-20 رج ) اما با طرح و رنگی زیبا و مورد پسند بازار اقدام کرده‌اند . اگر این گونه فرش‌ها در کارگاه‌های بزرگ بخش خصوصی ، با مدیریت صحیح به صورت انبوه تولید شود ، شاید قیمت تمام شدۀ آن کاهش یابد و به طور نسبی با فرش‌های ماشینی رقابت کند . دست اندرکاران تولید و توزیع این گونه فرش‌ها پذیرفته‌اند که مشغول تولید کالایی نیمه صنعتی هستند نه یک کالای هنری و به همین دلیل به فروش متری این گونه فرش‌ها اقدام می‌کنند .
در آینده شاید فرش‌های مرغوب و نفیس هم دیگر به این شکل انبوه و تکراری و سری سازی تولید نشود . چنانچه بافندگانی عاشق و لایق همچون عمواوغلی ، ارجمند ، علی کرمانی و محتشم پیدا شوند ، احتمالاً به تولید فرش‌هایی بسیار نفیس ، عمدتاً به صورت بافت سفارشی روی خواهند کرد . باید امیدوار بود که سران کشورها و ثروتمندان ایران و جهان و دارندگان خانه‌های بزرگ و مجلل مایل به دادن سفارش بافت فرش‌هایی بسیار نفیس و استثنائی به این بافندگان انگشت‌شمار باشند . بار فرهنگی و هنری فرش ایران را در آینده این بخش به دوش خواهد کشید .