تاریخ : ۱۴ خرداد ۱۳۹۶
نقل از کتاب بهارستان دریچه‌ای به قالی ایران
تألیف : غلامعلی ملول
در اواخر قرن نوزدهم و نیمۀ اول قرن بیستم میلادی هزاران طراح زبده و تاجر عمده و استاد کار بافنده در ایران در رابطه با فرش اشتغال داشته‌اند . در کرمان ، طراحان بسیاری مانند محسن خان شاهرخی ، حسن خان شاهرخی ( پسر محسن خان ) ، هاشم خان شاهرخی ( نوۀ محسن خان ) ، احمد خان ، زمان خان ، شیخ حسین ، کربلایی محمدعلی ، شیخ رمضان میر سرجانی ، علی محمد کاشی ، علی رضا ، رضا بهره مند ، اکبر بهارستانی ، علی اکبر فدایی ، عباس سروری ، احمد کیوان و علی صوتی و بافندگانی نظیر استاد حسین کرمانی ، استاد ابوالقاسم کرمانی ، استاد علی کرمانی و سلطان فرش ایران ، محمدبن جعفر ( محمد ارجمند ) ، نام فرش کرمان را بلند آوازه کردند .
در اصفهان ، حمایت ظل السلطان ( 1336 – 1266 ﻫ .ق. ) ، فرزند ناصرالدین شاه در اواخر قرن نوزدهم موجبات احیای مجدد فرش را فراهم کرد . تولیدات شهر اصفهان در اواخر قرن نوزدهم و نیمۀ اول قرن بیستم میلادی محدود بود ، امّا برخی از آن‌ها از نظر حفظ اصالت طرح‌های شاه عباسی و نفاست بافت در ردیف اول قرار دارند .
در این دوره طراحان ماهری نظیر استاد میرزا نقاش ، حاج میرزا آقا امامی ، حسین مصور الملک ، عیسی بهادری ، رستم شیرازی و احمد ارچنگ پدید آمدند ، و بافندگانی نظیر عبدالرحیم شورشی و مجنونی ( پدر استاد حکمت نژاد ، طراح و بافندۀ معروف فرش ) و مهدی حقیقی و رضا صیرفیان و محمود اکبر ا ُف و خورد آزاد و جمعی دیگر به تولید فرش پرداختند .
تأسیس هنرستان دولتی در سال 1315 ﻫ .ش. در اصفهان به سرپرستی عیسی بهادری موجب تربیت بیش از پیش طراحان و هنرمندان در بسیاری از رشته‌های هنری به ویژه طراحی فرش شد . استاد محمود فرشچیان ، عباسعلی پور صفا ، هوشنگ جزی زاده و رستم شیرازی از فارغ التحصیلان این هنرستان هستند .
در این سال‌ها ، در مشهد ، محمد عمو اوغلی ، عبدالمحمد عمو اوغلی و علیخان عمو اوغلی ، محمد ابراهیم مخمل باف ، علی آقا خامنه‌ای ، عباسقلی صابر ، و خدیوی ؛ در کاشان ، ملا محسن محتشم و محمد دبیرالصنایع ؛ در نائین ، فتح اله حبیبیان به تولید فرش اشتغال داشتند .
در تبریز ، طراحان ورزیده‌ای همچون استاد ابراهیم رضایی ، استاد خیابانی و استاد عماد ، و تولیدکنندگان لایقی مانند حاج جلیلی ، یوسف و عبداله قالیچی ، صدقیانی ، دیلمقانی ، طباطبایی ، ممقانی ، محمود اوف ، تهرانچی و دیگران به تولید و تجارت قالی مشغول بودند .