تاریخ : ۲۶ خرداد ۱۳۹۶
نقل از کتاب بهارستان دریچه‌ای به قالی ایران
تألیف : غلامعلی ملول
قالی بافی و نوگرایی (مدرنیسم )
قالی ایران با امواج ناسازگار و بسیار نیرومند دیگری به نام مدرنیسم روبه رو است . می‌دانیم که سلیقۀ مردمان روز به روز متحول می‌شود و معماری داخلی منازل و تزئین و مبلمان آن حتی نسبت به پنجاه شصت سال گذشته دگرگون شده است .
معماری داخلی به سبک سنتی ایران ، اولاً بسیار گران تمام می‌شود و ثانیاً اجرای گچ‌بری ، آینه‌کاری ، مقرنس و طاقچه و پیش بخاری ، درهای لنگه اورسی و سقف‌های کاذب چوبی با آن نقش و نگارهای گل و مرغ و صورت و منظره در آپارتمان‌های 90-80 متری که اکثریت قریب به اتفاق طبقۀ متوسط در آن‌ها زندگی می‌کنند یا زندگی خواهند کرد ، دیگر جایی ندارد .
در آینده ، اتاق پنج‌دری نخواهیم داشت تا فرش زیبای لچک ترنجی خود را در آن پهن کنیم و بر پشتی‌ها و مخده‌هایی که آن طرف حاشیه‌ها قرار داده‌ایم آرام بگیریم و از تناسبات حاشیه ، لچک ، ترنج و گل‌های شاه عباسی آن لذت ببریم . بخش‌هایی از ارکان اصلی طرح فرش در آپارتمان‌های امروزی ، زیر مبل و میز و تلویزیون از نظرها پنهان می‌شود و اصلی‌ترین ویژگی‌های طرح‌های سنتی که وحدت اجزا و ارکان آن است ، زایل می‌شود . رنگ‌های سبز ، آبی ، فیروزه‌ای ، سرمه‌ای و روناس نیز که سازگار با طرح و آرایه‌های شاه عباسی و از مزایای فرش‌های سنتی ایران بود ، دیگر به اندازۀ سابق مورد علاقۀ مردم نیست ؛ اما طراحان و تولیدکنندگان فرش دست باف همچنان شیفتۀ طرح‌های سنتی شاه عباسی و اسلیمی‌اند و در تولید این گونه فرش‌ها اصرار می‌ورزند .
ادامۀ سبک‌های سنتی و تعالی و تکامل آرایه‌ها ، رنگ‌آمیزی و طرح‌ها توسط طراحان با استعداد آینده ، نه تنها آرزوی هر ایرانی است بلکه برای پوشش تقاضای دوستداران هنرهای سنتی و کلاسیک ایران امری ضروری و عقلانی است . اما این واقعیت را نباید از نظر دور داشت که تحول در طرح و رنگ فرش و سازگار کردن آن‌ها با سلیقۀ نوگرایان ، که بخش بسیار مهمی از مصرف کنندگان آینده خواهند بود ، امری لازم و حیاتی است . اما خواهیم دید که این تحول و انقلاب با مشکلی اساسی رو به رو است .
فرش با طرح مدرن و غیر کلاسیک ، جنبۀ فرهنگی و قدمت تاریخی و سنتی خود را از دست می‌دهد و فقدان این بخش ، تمام ذهنیت‌های قبلی ما را از فرش دگرگون می‌کند . قالی با طرح مدرن فاقد سابقۀ فرهنگی و هنری به نظر می‌رسد . بینندۀ آن حس می‌کند کوچک‌ترین اثری از آن همه تلاش هنرمندانۀ نوابغ طراحی فرش در قرون و اعصار گذشته ، در این فرش جدید و مدرن نیست . فرشی که با انقلاب در طراحی و رنگ‌آمیزی تولید شود ، دارای این تضاد درونی است که برای موجودیت و بقای خود ، از بزرگ‌ترین مزیت و امتیاز خود که همانا به کارگیری تجربیات چند صد سالۀ نوابغ طراحی فرش ایران است صرف نظر کرده است .
طراحی مدرن فرش امری بزرگ و خطیر است و نباید انتظار داشت که به سرعت انجام گیرد . چنین تحولی باید با تکیه بر شناخت روحیات و خلقیات و سلیقۀ مصرف کنندگان و مرحله به مرحله ، به شکل آزمون و خطا ، انجام شود .