طراحان معروف شهر کرمان - ۲ - فرصت الدوله شیرازی

Carpets
تاریخ : ۲۳ شهریور ۱۳۹۶
طراحان معروف شهر کرمان
2- فرصت الدوله شیرازی
نقل از کتاب بهارستان دریچه‌ای به قالی ایران
تألیف : غلامعلی ملول
فرصت الدوله شیرازی
فرصت الدوله شیرازی

فرصت ، معروف به میرزا آقا ، در 1271 ﻫ.. ق. در خانواده‌ای ادب‌پرور و اهل ذوق در شیراز به دنیا آمد . پدرش میرزا جعفر ، متخلص به بهجت بود . در زمان سلطنت ناصرالدین شاه و حکومت حسینقلی خان نظام‌السلطنه در فارس ( 1313- 1310 ﻫ.. ق. ) به دستور شاه ، به فارس عزیمت کرد و آثار عجم ( آثار باستانی فارس ) را به تصویر کشید و شرح داد . فرصت در سال 1339 ﻫ.. ق. در شصت و نه سالگی در شیراز چشم از جهان فرو بست و در کنار مقبرۀ حافظ آرمید .
ناصرالدین شاه ، مظفرالدین شاه و محمدعلی شاه به او لطفی داشتند و برای او لقب و مقرری تعیین کردند . آثار نقاشی او زیب دربار شاهان بود و شاهزاده‌ها و درباریان از او می‌خواستند تا تصویر آن‌ها را بکشد . همچنین فرصت به ادبیات کلاسیک فارسی و علم موسیقی تسلط داشت و شعر خود را با موسیقی تلفیق می‌کرد . کتاب بحورالالحان را در علم موسیقی و بدیع نوشته است .
فرصت علاوه بر غزل در قالب‌های دیگر شعر فارسی نیز آثاری قابل توجه دارد که همۀ آن‌ها در دیوانش که به سال 1334 قمری در بمبئی چاپ شده ، آمده است .
فرصت در نقاشی و سیاه قلم شیوه‌ای خاص داشت و تابلوهایش در دربار قاجار و خانه‌های اشخاص سرشناس به عنوان تفاخر نگهداری می‌شد . متأسفانه از تابلوهایش چیزی باقی نمانده ، فقط حدود پنجاه تابلو از آثار و بناهای باستانی استان فارس در کتاب آثار عجم به چاپ رسیده است . او در این کتاب به هر یک از آثار باستانی و تاریخی که برخورده است سابقۀ بنای ساختمان ، موقعیت جغرافیایی ، آب و هوا و ارتفاع منطقه از سطح دریا را ثبت کرده و تصویر بنا را با دقت و حوصلۀ فراوان و با قواعد علمی کشیده است . امروز که برخی از آن بناها خراب شده یا به مرور زمان بخشی از آن‌ها فرو ریخته است ، تنها تابلوهای فرصت به ما این امکان را می‌دهد که چگونگی این بناها را در بیش از 110 سال قبل تماشا کنیم .
دیوان شعر او و کتاب دریای کبیر ، پیرامون علوم و صنایع مختلف و آثار عجم مهم‌ترین آثار اوست . اشکال‌المیزان کتابی در علم منطق ، بحورالالحان در علم موسیقی ، رسالۀ شطرنجیه و مثنوی معروف به هجرنامه از آثار اوست . همچنین رسالۀ گرامر خط میخی ( خط آریا ) تسلط فرصت را بر خطوط میخی و کوفی و پهلوی نشان می‌دهد . دریای کبیر در زمینه‌های مختلف تاریخی ، فلسفی ، طب ، ریاضی ، هیأت ، نجوم ، بدیع ، داستان و لطیفه مطالبی جامع دارد و مصوّر است که تصاویر آن را فرصت نقاشی کرده است . تألیف کتاب آثار عجم در 1313 هجری قمری به پایان رسیده است ، زمان تألیف دریای کبیر باید حدود 1305 ﻫ.. ق. باشد .
فرصت‌الدوله به طراحی فرش نیز علاقه‌مند بود . نقشۀ فرش 5 متری 70 رج زیر را در سال 1316 ﻫ.. ق. فرصت شیرازی کشیده و استاد ابوالقاسم کرمانی آن را بافته است .