تاریخ : ۱۲ خرداد ۱۳۹۶
نقل از کتاب بهارستان دریچه‌ای به قالی ایران
تألیف : غلامعلی ملول
در دهه‌های آخر قرن نوزدهم ، تولیدکنندگان لایقی مانند استاد حسین کرمانی و استاد ابوالقاسم کرمانی در کرمان به تولید فرش در سطحی نه چندان وسیع اشتغال داشتند . آنان قالی‌های نفیسی در این دوره بافته‌اند . در سال‌های آخر قرن نوزدهم ، تقاضا برای شال کرمان کاهش یافت و شال‌بافی با رکود مواجه شد . امّا وجود مواد اولیه ، رنگرزان ورزیده ، کارگران صبور و با حوصله که با دستمزد کم راضی به قالی‌بافی بودند ، با افزایش تقاضا برای قالی کرمان مصادف شد و توسعۀ ناگهانی و سریع قالی‌بافی در آن استان را موجب شد . بر اساس گفتۀ ماژور سایکس ، نخستین کنسول انگلیس در کرمان ، در آن سال‌ها حدود 1000 دستگاه دار قالی در کرمان و حدود 100 دستگاه قالی‌بافی در راور وجود داشت ، اما قالی کرمان در نزد غربیان هنوز به شهرت و محبوبیت دهه‌های اول قرن بیستم نرسیده بود . از این سال‌ها به بعد تولید و صادرات قالی به همت تجار تبریزی در کرمان آغاز شد . بیش از 12 نفر از تجار عمدۀ تبریزی در کرمان خریداران اصلی قالی بودند . دیلمقانی از معروف‌ترین آنان است .
در اوایل قرن بیستم ، شرکت فرش شرق ( Eastern Rug & Trading Co. of New York ) دفتر خود را در کرمان گشود و به تجارت قالی مشغول شد . در همین سال‌ها شرکت ایتالیایی– عثمانی نیرکو کاستلی ( Nearco Castelli ) نیز با ایجاد نمایندگی در کرمان به تجارت و صدور قالی پرداخت . شرکت‌های دیگر انگلیسی و امریکایی نیز به فعالیت پرداختند . تعداد دار قالی در کرمان در دهۀ اول قرن بیستم حدود 3000 دستگاه بود . چند سال بعد از جنگ جهانی اول ، میزان تقاضا به ویژه برای قالی کرمان دوباره به تدریج افزایش یافت . تعداد دار قالی‌بافی مشغول به کار در این سال‌ها در کرمان بیش از 5000 دستگاه تخمین زده می‌شود .
در سال 1927 صادرات فرش ایران به رقم بی‌سابقۀ 7700 تن رسید و نسبت به سال‌های قبل بیش از چهار برابر شد . طی چند سال این رقم به علت رکود اقتصادی در امریکا ( 33 – 1930 ) کاهش نسبی یافت و در سال‌های 36 – 1935 دوباره به 7900 تن رسید . از این سال‌ها به بعد صادرات فرش با نزول چشم‌گیری همراه بود . این رکود تا سال 1945 ادامه داشت . وقوع جنگ جهانی دوم ( 45 – 1939 م. ) از دلایل عمدۀ این رکود بود . از سال 1920 تا 48 – 1947 متوسط صادرات فرش به امریکا بیش از 80 درصد کل صادرات به کشورهای اروپایی بوده است . از این سال به بعد صادرات به امریکا کاهش و به اروپا افزایش یافت ، به نحوی که این اختلاف هر سال بیشتر شد .