تاریخ : ۹ تیر ۱۳۹۶
قسمت‌های حاشیه
نقل از کتاب بهارستان دریچه‌ای به قالی ایران
تألیف : غلامعلی ملول
در بیشتر فرش‌های ایرانی حاشیه از این قسمت‌ها تشکیل می‌شود :
ساده باف ، 2. خطوط جداکننده ( میله و زنجیره ) ، 3. طُرّه‌ها ( حاشیه‌های باریک ) ، 4. حاشیۀ اصلی ( حاشیۀ پهن ).
ساده باف : ساده‌باف خارجی‌ترین قسمت پرز دار فرش است . معمولاً پهنای قسمت ساده باف 1 تا 2 سانتیمتر است ، مگر اینکه نقش‌دار باشد . پهنای قسمت ساده باف ، چنانچه نقش‌دار باشد ، گاه تا چند سانتیمتر هم می‌رسد . گاهی نقش ساده باف با نقش یک طره مشابه است .
میله و زنجیره : برای جداسازی طره‌ها از یکدیگر و همچنین جداسازی طره از حاشیۀ پهن یا جداسازی طره از متن فرش ، خط مستقیمی به ضخامت حداکثر 2 تا 3 میلیمتر وجود دارد که به آن میله می‌گویند . اگر این خط جداکننده به صورت نواری باریک و نقش‌دار باشد به آن زنجیره می‌گویند .
طُرّه‌ها ( حاشیه‌های باریک ) : طُرّه‌ها در طرفین حاشیۀ اصلی ( حاشیۀ پهن ) قرار دارند . طُرّه‌های سمت خارج فرش را طُرّه‌های خارجی و طُرّه‌های سمت داخل فرش را طُرّه‌های داخلی می‌نامند . آرایه‌های طُرّۀ خارجی و طُرّۀ داخلی معمولاً یکسان است ؛ مثلاً اگر فرشی دارای سه طُرّۀ خارجی با سه نقش متفاوت باشد ، همان سه نقش در طُرّه‌های داخلی هم اجرا می‌شوند ، آن‌چنان که نحوۀ قرار گرفتن طُرّه‌ها نسبت به حاشیۀ اصلی حالتی قرینه پیدا کنند . طرح طُرّه به طور طبیعی تکراری است و از تکرار یک نقش‌مایه در طول طُرّه تشکیل می‌شود . جمع پهنای طُرّه‌های خارجی یا جمع پهنای طُرّه‌های داخلی حدود یک‌پنجم کل پهنای حاشیه است .
حاشیۀ اصلی ( حاشیۀ پهن ) : بخش میانی حاشیه که پهن‌ترین بخش آن است ، حاشیۀ اصلی فرش نام دارد . معمولاً طرح حاشیۀ اصلی تکراری است ، مگر در حالت‌هایی خاص . پهنای حاشیۀ اصلی حدود سه پنجم کل پهنای حاشیه است .
قسمت‌های حاشیه
متن فرش :
به بخش میانی فرش که با حاشیه‌ها احاطه می‌شود متن فرش می‌گویند . طرح متن ، اصلی‌ترین عامل تعیین کننده در طرح فرش است و طرح حاشیه به تبعیت از طرح متن و هماهنگ با آن طراحی می‌شود . به همین دلیل است که طرح متن هر فرش را طرح آن فرش می‌نامند . اصطلاحاتی مانند شکارگاه ، لچک ترنج ، یک‌طرفه و محرابی یا هر نام دیگری که بر طرح فرش گذاشته شود بازگوکنندۀ طرح متن فرش است و هیچ‌گاه از این اصطلاحات نمی‌توان به شکل حاشیه و طرح آن پی برد . در صفحات بعد ، ضمن شرح دسته‌بندی طرح فرش‌ها ( متن فرش‌ها ) بر اساس نوع طرح و شکل آرایه‌ها ، تصاویر متعددی از طرح‌های گوناگون فرش نشان داده می‌شود .