هنر قالی بافی : دسته‌بندی طرح‌ فرش‌ها – ( ۲ )

تاریخ : ۱۳ تیر ۱۳۹۶

طرح فرش

نقل از کتاب بهارستان دریچه‌ای به قالی ایران
تألیف : غلامعلی ملول

طرح‌های مرکزی ( دارای مرکز )
گروه‌های فرعی در این دسته به این شرح است :
الف ) لچک ترنج
ب ) ترنجی
ج ) خورشیدی تکراری
همان گونه که ملاحظه می‌شود ، طرح‌های این گروه حداقل دارای دو محور تقارن‌اند .

طرح‌های سراسری
ویژگی مشترک این طرح‌ها آن است که متن فرش از قسمت‌هایی با ارزشِ نسبتاً مساوی ( از نظر طراحی ) پوشیده شده است . این قسمت‌ها ممکن است مشابه یا متفاوت باشند . همچنین ممکن است هر قسمت از یک یا چند آرایه تشکیل شده باشد . این گروه از دو زیر گروه مهم ( که هریک ممکن است تکراری یا غیر تکراری باشند ) تشکیل می‌شود :
الف ) افشان
ب ) خشتی
اصطلاح خشتی به معنی تقسیم متن به چند مربع یا لوزی نیست بلکه منظور تقسیم متن به وسیلۀ یک شکل بسته است ، مانند بیضی ، دایره ، کتیبه ، یا مستطیل و از این قبیل .

طرح‌های یکطرفه
ویژگی مهم و مشترک بین طرح‌های این گروه آن است که آرایش آرایه‌ها و نظم حاکم بر آن‌ها ( که ناشی از طرح است ) دارای یک جهت تقریبی است ، هرچند بعضی از آرایه‌ها برخلاف آن جهت باشند ( واژگون باشند ) . این جهت معمولاً از پایین فرش به سمت بالا است .
گروه‌های فرعی به این شرح است : الف - گلدانی ، ب - محرابی ، ج - درختی ، د - محرابی گلدانی ، ﻫ - محرابی درختی .
طرح‌های تصویری
مشخصۀ اصلی نقشه‌های این گروه آن است که نقشۀ فرش از تصاویر ابنیه ، اشخاص یا تابلوهای نقاشی تقلید یا شبیه‌سازی شده باشد و در برخی از آن‌ها داستان‌هایی به تصویر کشیده شده است . طرح‌های تصویری از چند زیر گروه تشکیل می‌شود .
الف - ابنیۀ تاریخی ، ب - مشاهیر و سلاطین ، ج - تابلویی ، د - داستانی .